ประเพณีลอยกระทง เป็นประเพณีขอขมา “พระแม่คงคา” มีมาแต่ดึกดำบรรพ์ กำหนดตรงกับคืนวันเพ็ญเดือน ๑๒ (สำหรับปีนี้ ตรงกับวันจันทร์ที่ 11 พฤศจิกายน 2562) มีการจุดธูปเทียนปักบนสิ่งที่ไม่จมน้ำ ประดิษฐ์เป็นรูปต่าง ๆ เช่น กระทงเรือ ดอกบัว ฯลฯ แล้วนำไปปล่อยลงให้ลอยไปตามลำน้ำ ในเมืองไทยมีมาตั้งแต่ครั้งกรุงสุโขทัย เรียกว่า การลอยพระประทีป หรือลอยโคม เป็นงานนักขัตฤกษ์รื่นเริงของประชาชนทั่วไป
การลอยกระทงในปัจจุบัน ยังคงรักษารูปแบบเดิมเอาไว้ได้ตามสมควร เมื่อถึงวันเพ็ญพระจันทร์เต็มดวงในเดือน 12 ชาวบ้านจะจัดเตรียมทำกระทงจากวัสดุที่หาง่ายตามธรรมชาติ เช่น หยวกกล้วย และดอกบัว นำมาประดิษฐ์เป็นกระทงสวยงาม ปักธูปเทียนและดอกไม้ เครื่องสักการบูชา ก่อนทำการลอยในแม่น้ำก็จะอธิษฐานในสิ่งที่มุ่งหวังพร้อมขอขมาต่อพระแม่คงคา ตามคุ้มวัดหรือสถานที่จัดงานหลายแห่ง มีการประกวดกระทง ประกวดนางนพมาศ และมีมหรสพสมโภชในตอนกลางคืน นอกจากนั้นยังมีการจุดดอกไม้ ไฟ พลุ ตะไล ซึ่งในการเล่นต้องระมัดระวังเป็นพิเศษ วัสดุที่นำมาใช้ทำกระทง ควรเป็นของที่สามารถย่อยสลายได้ง่ายตามธรรมชาติ
เปิดตำรา การตกแต่ง “กระทง” คนเกิดปีไหน ควรใส่อะไรลงไปบ้าง?..เพื่อขอขมาพระแม่คงคา ถ้าทำถูกวิธี ชีวิตจะมีแต่ความสุข เจริญรุ่งเรือง
– คนเกิดปีชวด ในกระทงควรมี ดอกกล้วยไม้ + เงิน 7 บาท
– คนเกิดปีฉลู ในกระทงควรมี ดอกบัว 3 ดอก + เงิน 8 บาท
– คนเกิดปีขาล – ในกระทงควรมี ดอกมะลิ + เงิน 5 บาท
– คนเกิดปีเถาะ ในกระทงควรมี ดอกบานไม่รู้โรย หรือ ดอกอัญชัญ + เงิน 3 บาท
– คนเกิดปีมะโรง ในกระทงควรมี ดอกพุด หรือ ดอกรัก + เงิน 6 บาท
– คนเกิดปีมะเส็ง ในกระทงควรมี ดอกดาวเรือง + เงิน 4 บาท
– คนเกิดปีมะเมีย ในกระทงควรมี ดอกกุหลาบแดง หรือ ชมพู + เงิน 2 บาท
– คนเกิดปีมะแม ในกระทงควรมี ดอกไม้สีขาว หรือ ครีม + เงิน 1 บาท
– คนเกิดปีวอก ในกระทงควรมี กลีบกุหลาบ หรือ ดอกรัก + เงิน 4 บาท
– คนเกิดปีระกา ในกระทงควรมี ดอกดาวเรือง + เงิน 6 บาท
– คนเกิดปีจอ ในกระทงควรมี ดอกบัว 5 ดอก + เงิน 3 บาท
– คนเกิดปีกุน ในกระทงควรมี ดอกกล้วยไม้ + เงิน 5 บาท
สิ่งสำคัญที่สุดก็คือ อย่าลืมอธิษฐานขอขมาพระแม่คงคา สำหรับปีที่ผ่านมา และขอลอยทุกข์ ลอยโศก ลอยโรคภัยทั้งหลายออกไปจากชีวิต
ตำราที่กล่าวมานี้ นี่ก็เป็นความเชื่ออีกอย่างหนึ่ง ถ้าจะลองทำดูบ้างก็คงไม่ใช่เรื่องเสียหายอะไร สิ่งที่เราไม่เห็น ใช่ว่าจะไม่มีอยู่จริง ไม่แน่ว่าอาจจะทำให้เรานั้นมีแต่สิ่งดี ๆ เข้ามาหาในชีวิต หรืออย่างน้อยก็เป็นการสืบทอดประเพณีอันดีงามต่อ ๆ กันไป แต่ถึงอย่างไรก็ตาม เราก็ควรที่จะอนุรักษ์ธรรมชาติ รักษาสิ่งแวดล้อมไปด้วย จะเป็นสิ่งที่ดีงามเข้ากับเทรนด์รักษ์โลกในปัจจุบัน
